مرگبارترین جاده‌های جهان متعلق به ایران است. بنابه گفته معاون سابق عمرانی وزیر کشور آمار تصادفات جاده‌ای در ایران 20 برابر میانگین جهانی است و از این نظر رتبه نخست را در جهان دارد.
بنابر آمارها، ایران 5/2درصد از میزان تصادفات جاده‌ای را در جهان از آن خود کرده که این میزان 5 برابر تصادفات کشورهای صنعتی است.
همچنین کارشناسان تعداد تلفات جاده‌ای ناشی از تصادفات رانندگی در ایران را هم‌تراز و حتی بیشتر از تلفات ارتش آمریکا در یک جنگ تمام‌عیار دانسته‌اند. به عبارتی در ایران براساس آمارهای جهانی در شش سال گذشته بیش از 100هزار نفر فقط در جاده‌ها کشته شده‌اند که این رقم در جهان بی‌سابقه است.
کارشناسان امر عوامل این میزان تصادفات در ایران را تولید بیش از ظرفیت خودرو، نقص فنی 30درصد خودروها، فرسودگی نظام حمل‌ونقل جاده‌ای، نبود فرهنگ احترام به مقررات در جاده‌ها و نبود ضابطه و معیار مشخص برای رانندگی اتوبوس‌های حمل‌ونقل جاده‌ای دانسته‌اند.
طی 10سال گذشته سیاست افزایش جریمه‌ها در جهت کاهش میزان تصادفات در دستور کار بوده است. با این حال میزان تصادفات در خیابان‌ها و جاده‌های کشور کماکان رو به افزایش است. تأکید بر نقش عامل انسانی در بروز حادثه منجر به نادیده گرفتن سایر عناصر نظیر عدم تأمین امنیت لازم و کافی برای خودروها توسط کارشناسان و دست‌اندرکاران این صنعت و همچنین جاده‌ها و خیابان‌هایی که امنیت لازم را ندارند شده است.
علاوه بر اینها، ناکارآمدی قوانین مربوط به راهنمایی و رانندگی و قدیمی بودن آن نیز که متناسب با نیازهای روز نیست مزید بر علت است، قوانینی که حدود 40 سال پیش تدوین شده و تاکنون به جز چند تغییر جزیی شاهد تغییر عمده و اصولی در آن نبوده‌ایم.
خودروسازان، پلیس راهنمایی و رانندگی، وزارت راه، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کشور و بسیاری دیگر از متولیان در این رابطه مسئولند. تعدد تعداد متولیان این امر سبب انتشار آمار و ارقام گاه متضادی از سوی آنها شده که هرکدام با تأکید بر یکی از عوامل بروز حادثه، مسئولیت آن را بر دوش نهاد دیگری انداخته است.
به عنوان مثال، فرمانده راهنمایی و رانندگی کشور طی مصاحبه‌ای جاده‌های ناامن کشور را 30درصد، عامل انسانی را 52درصد و نقص خودروها را 12درصد در بروز حادثه مؤثر دانسته است در حالی که معاونت سابق وزیر راه و رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کشور با ارائه آمار متفاوت عامل انسانی را 70درصد در بروز حادثه مؤثر دانسته و 30درصد بقیه را به سایر عوامل نسبت داده است.
با این حال به نظر می‌رسد تأکید زیاد بر عامل انسانی و اتخاذ سیاست‌های بازدارنده و تنبیهی چندان تأثیری در کاهش تصادفات نداشته است و کماکان به طور متوسط 75 نفر روزانه در حوادث رانندگی جان خود را از دست می‌دهند که به این میزان تلفات باید خساراتی که به اتومبیل و بعضاً به اموال عمومی وارد می‌شود یا تعداد مجروحان حوادث را نیز افزود که رقمی معادل روزانه 25میلیارد تومان و در سال بالغ بر 8900میلیارد تومان می‌باشد که معادل 4 درصد تولید ناخالص ملی کشور است.
با این حال به نظر می‌رسد کماکان اتخاذ سیاست‌های تنبیهی برای رانندگان ادامه داشته باشد به طوری که مجلس شورای اسلامی چندی پیش مصوبه‌ای را به تصویب رساند که طی آن رانندگانی که مرتکب تخلف می‌شوند علاوه بر جریمه‌ای که باید پرداخت کنند نمره منفی در کارنامه‌شان ثبت خواهد شد که زمانی که این نمره منفی به میزان خاصی برسد جریمه سنگین‌تری را برای راننده متخلف به همراه خواهد داشت.
با توجه به اینکه سیاست‌های تنبیهی در مورد عامل انسانی تاکنون تأثیر چندانی نداشته است لزوم تأکید و توجه به سایر عوامل ملموس‌تر به نظر می‌رسد.
موسی‌الرضا ثروتی نماینده مردم بجنورد و عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس در گفت و گو با روزنامه خراسان شمالی گفت: در بیشتر تلفات نقش عامل انسانی بیش از 65درصد تخمین زده می‌شود و به دلیل همین نقش پررنگ عامل انسانی باید کاری کرد تا علاوه بر آموزش رانندگی اقدامی در جهت متنبه شدن آنها صورت گیرد و رانندگان متخلفی که همیشه در حال تخطی از مقررات هستند در صورت لزوم از آنها سلب مدرک رانندگی شود.
ثروتی در ادامه با اشاره به طرحی که به تصویب نمایندگان رسیده است، گفت: این طرح باعث می‌شود تا از این پس هرکس به خود این اجازه را ندهد که پشت فرمان بنشیند و کسی هم که می‌خواهد رانندگی کند بداند که باید آیین‌نامه را رعایت کند.
ثروتی در رابطه با عدم کاهش میزان تصادفات و خسارات علی‌رغم افزایش جریمه‌ها نیز گفت: درست است که عامل انسانی نقش پررنگی در بروز حوادث دارد اما عدم توجه به کیفیت وسایل نقلیه و شرایط جاده‌ها سبب شده تا تغییر قابل ملاحظه‌ای را در میزان تصادفات و خسارات شاهد نباشیم و من معتقدم باید در کنار عامل انسانی به این دو عامل نیز توجه کرد.
نماینده مردم بجنورد تصریح کرد: در این رابطه قرار است که اکثر جاده‌ها 4 بانده شوند و همچنین دولت نیز توجه ویژه‌ای را به راهسازی داشته باشد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در اکثر کشورهای جهان شرایط سختی را برای فردی که رانندگی می‌کند تعیین می‌کنند و در صورت لزوم گواهینامه فرد متخلف را باطل می‌کنند، گفت: باید علاوه بر اتخاذ سیاست‌های تنبیهی برای رانندگان بحث‌های فنی و کیفیت وسیله نقلیه نیز مورد توجه باشد. با توجه به نرخ بیکاری بالا و شرایط تحریمی که در کشور وجود دارد تعرفه واردات خودرو که از 90 درصد به 70 درصد رسیده بود دوباره به همان 90 درصد سابق بازگشت اما مجلس نشان داده است که اگر مسئولان توجهی به کیفیت خودروهای داخلی نکنند تعرفه‌ها را برای ایجاد بازار رقابتی کم خواهد کرد.
هادی قوامی دیگر نماینده استان خراسان‌شمالی نیز در این باره چنین اظهارنظر کرد: بحث حوادث جاده‌ای معلول چند عامل است که مهم‌ترین آنها زیرساخت‌هاست.
قوامی در ادامه افزود: زمانی که زیرساخت‌های لازم فراهم باشد و جاده‌ها و بزرگراه‌های با کیفیت و اصولی داشته باشیم طبیعتاً در کاهش تصادفات تأثیر به‌سزایی خواهند داشت.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با تأکید بر اینکه باید به عوامل توأماً توجه کرد گفت: زمانی پیش می‌آید که ما جاده‌های خوبی داریم که از لحاظ کیفیت از استانداردهای لازم برخوردارند اما ممکن است قوانین لازم برای میزان سرعت وجود نداشته یا اصلاح نشده باشد که در این صورت ممکن است شاهد بروز حوادث باشیم، گاهی نیز خود خودروها از کیفیت لازم برخوردار نیستند که توجه به این موضوع نیز در کاهش میزان سوانح رانندگی مؤثر خواهد بود و همه اینها زیرساخت‌هایی است که باید مورد توجه قرار بگیرند.
نماینده مردم اسفراین در خانه ملت تصریح کرد: لزوم فرهنگ‌سازی در این زمینه باید مورد توجه باشد و این امر در کنار انعطافی که قانون باید داشته باشد می‌تواند مؤثر باشد.
قوامی همچنین تصریح کرد: افزایش جریمه‌ها نیز می‌تواند تا حدی مؤثر باشد و ما همیشه شاهدیم زمانی که پلیس حضور به موقع و مؤثر داشته سوانح نیز کاهش یافته‌اند.
وی خاطرنشان کرد: برای کاهش سوانح مجموعه‌ای از عوامل وجود دارد که باید حلقه‌های پسین و پیشین آن کامل شود تا این امر تحقق یابد. همچنین در مورد جاده‌ها ضمن اینکه باید مسیرهای مناسب‌تری را درست کنیم کشش عرضی جاده را نیز برای مانور اتومبیل‌ها باید آماده کنیم.
اما نصرالله کمالیان نماینده مردم قوچان که در دور دوم توانسته به خانه ملت راه یابد نظر متفاوتی در این‌باره داشت. کمالیان ضمن رد این مسئله که میزان تصادفات افزایش یافته به خبرنگار ویژه‌نامه خراسان‌شمالی گفت: من با این موضوع موافق نیستم که میزان تصادفات افزایش یافته است چون تعداد وسایل نقلیه افزایش یافته است پس در واقع میزان تصادفات کاهش یافته است.
کمالیان با اشاره به اینکه عوامل مختلفی نظیر جاده، زمان، عوامل جوی، عامل انسانی، خودرو و قوانین در بروز حادثه رانندگی نقش دارند، گفت: ما نباید به این دلیل که عوامل دیگری وجود دارند فعلاً به عامل انسانی نرسیم بلکه باید به هرکدام از این عوامل در جای خود رسیدگی کنیم.
نماینده مردم قوچان در ادامه افزود: در اغلب تصادفات نقش سایر عوامل به جز عامل انسانی بسیار کمرنگ‌تر است و طبیعتاً به دلیل نقش بزرگ‌تری که عامل انسانی ایفا می‌کند باید به آن توجه بیشتری شود.
کمالیان همچنین خاطرنشان کرد: در صورتی که اتومبیل یا جاده دچار نقص باشند اگر راننده کار خود را به درستی انجام دهد می‌تواند سایر کمبودها را جبران کرده و خود و اتومبیل را سالم به مقصد برساند اما در صورتی که عامل انسانی دچار نقص باشد کیفیت و استاندارد سایر عوامل نمی‌تواند این معضل را جبران کند.وی همچنین تصریح کرد: عامل انسانی که تخلفاتش پشت سر هم تکرار شود و مدام در حال تخلف باشد شایستگی برای رانندگی کردن ندارد و این فرد علاوه بر اینکه جان خود را به خطر می‌اندازد دیگران را نیز با مخاطره مواجه می‌کند بنابراین عامل کنترل‌کننده برای این افراد لازم است.
کمالیان در نهایت افزود: دادن نمره منفی به رانندگان خاطی به نوعی ارزشیابی نوع رانندگی آن‌هاست ضمن اینکه باید توجه کرد اگر راننده‌ای چندین وقت تخلف نکند نمره‌های منفی سابق او پاک خواهند شد در حالی‌که نظرات متفاوتی در این رابطه با میزان مقصر بودن هر یک از عوامل نامبرده در بروز حوادث وجود دارد. سال گذشته رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور ضمن انتقاد از وضعیت کیفیت خودروهای داخلی، دست‌اندرکاران صنعت خودرو را تهدید به افشای نام این خودروها کرد که البته هنوز نیز این خودروهای فاقد امنیت کافی برای مردم شناسایی نشدند. همچنین خبرگزاری دولتی فارس نیز در این رابطه با اعلام این خبر که میزان تصادفات رانندگی در ایران 25 برابر ژاپن است جاده‌های ایران را از لحاظ مقدار کشته‌ها خطرناک‌ترین راه‌های دنیا در سال 85 معرفی کرد.
با این وجود به دلیل کافی نبودن زیرساخت‌های لازم جهت عبور شرایط اتومبیل‌ها و جاده‌ها کماکان انگشت‌های اشاره به سمت عامل انسانی است و به نظر نمی‌رسد فعالیت اندک و محدود رسانه‌ها برای فرهنگ‌سازی نیز چندان مؤثر بوده باشد.