به گزارش خبرگزاری خانه ملت، به همت معاونت پژوهش کتابخانه مجلس شورای اسلامی، نشست علمی «اندیشه صلح در تاریخ اسلام» با حضور سعید طاووسی‌مسرور، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مصطفی صادقی کاشانی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد و سخنرانان نشست با نگاهی تاریخی، ابعاد مغفول‌مانده و رویکردهای نوین به مفهوم صلح و تعامل در سیره پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) را تبیین کردند.
مصطفی صادقی کاشانی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در بخش آغازین سخنان خود، بر فراوانی و اهمیت پیمان‌ها و معاهدات در دوران پیامبر(ص) تأکید کرد و با اشاره به کتبی نظیر «الوثائق السیاسیه» اثر پروفسور حمیدالله و «مکاتیب الرسول» نوشته آیت‌الله احمدی میانجی، توضیح داد که چگونه این منابع، کثرت پیمان‌های دوران نبوی را مستند کرده‌اند.
وی نکته کلیدی را در تغییر نگاه به مفهوم «غزوات» دانست و گفت: بسیاری از آنچه در تاریخ صدر اسلام به عنوان «غزوه» شناخته می‌شود، لزوماً به معنای جنگ خونین نبوده، بلکه غالباً مانورهای نظامی یا حرکت‌های نظامی با هدف بازدارندگی بوده که به «صلح» منتهی شده است.
صادقی با استناد به عبارت «لم یلق کیداً» در متون تاریخی، بیان کرد: پیامبر(ص) در بسیاری از این حرکت‌ها، بدون درگیری و با امضای صلح‌نامه بازگشته‌اند.
سعید طاووسی‌مسرور، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در تکمیل این دیدگاه، کتاب‌هایی چون «صلح‌های پیامبر» نوشته حامد منتظرمقدم و «پنهان در تاریخ» نوشته دکتر مهدی پاکروان را معرفی کرد که به صلح‌های پیش از بدر پرداخته‌اند.
وی در ادامه بر ضرورت تغییر نگرش عمومی نسبت به سیره نبوی تأکید کرد و اقدامات پیامبر(ص) برای برقراری صلح را بسیار متنوع دانست، از جمله: ایجاد پیمان برادری میان مهاجرین و انصار و همچنین میان قبایل اوس و خزرج در مدینه، تدوین «قانون اساسی مدینه» (دستورالمدینه) که حقوق تمام شهروندان اعم از مسلمانان، یهودیان و مشرکان را به رسمیت می‌شناخت و انعقاد پیمان‌های جداگانه با قبایل یهودی بنی‌قریظه، بنی‌نضیر و بنی‌قینقاع.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی نوع تعامل پیامبر(ص) با قریش را نیز مبتنی بر هدایت دانست، نه صرفاً شکست دشمن و به ارسال کمک‌های غذایی به مکه در زمان قحطی، حتی پس از درگیری‌ها، به عنوان گواهی بر این رویکرد اشاره کرد و گفت: تمامی جنگ‌های پیامبر(ص) دفاعی بوده است.
صادقی کاشانی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود تأکید بر صلح، جنگ‌هایی در تاریخ اسلام رخ داده است، بیان کرد: اگرچه قرآن کریم بر صلح («وَالصُّلحُ خَیْرٌ») توصیه می‌کند، اما آیات متعددی نیز درباره جهاد و قتال وجود دارد که باید در بستر زمانی و مکانی خود تفسیر شوند.
وی تأکید کرد که پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) تنها زمانی به جنگ روی آوردند که ناچار بودند و خطوط قرمز الهی نقض می‌شد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به سه جنگ امیرالمؤمنین(ع) – جمل، صفین، و نهروان – اشاره و اضافه کرد: حضرت علی(ع) تا آخرین لحظه به دنبال حل مسالمت‌آمیز مسائل بودند. نمونه‌هایی چون صبر ایشان پیش از جمل، تلاش برای مذاکره در صفین و حتی اقدام نمادین به نماز در خیمه یکی از خوارج پیش از نهروان، گویای رویکرد ایشان به صلح است.
در ادامه طاووسی‌مسرور با بازخوانی صلح حدیبیه، آن را مهم‌ترین فتح مذکور در قرآن کریم ("إِنَّا فَتَحْنَا لَکَ فَتْحًا مُّبِینًا") دانست، که نه فتح مکه، بلکه این صلح است.
وی تصریح کرد: اگرچه ظاهراً پیامبر(ص) در حدیبیه امتیازاتی به دشمن دادند (مانند حذف عنوان «رسول‌الله» از پیمان‌نامه یا بازگرداندن مسلمانان مهاجر از مکه بدون بازگرداندن مرتدین از مدینه)، اما این امتیازات ظاهری در واقع یک مهندسی هوشمندانه از سوی پیامبر(ص) بود که در نهایت به گسترش دعوت نبوی و تقویت اسلام منجر شد. این صلح، ده سال آتش‌بس را فراهم آورد، فرصت تبلیغ گسترده را ایجاد کرد و به مسلمان‌شدن هزاران نفر، از جمله شخصیت‌های کلیدی مانند خالد بن ولید و عمرو بن عاص، انجامید.
طاووسی مسرور تأکید کرد: انعطاف‌پذیری و گذشت موقت برای رسیدن به اهداف بالاتر، در سیره ائمه(ع) مشهود است؛ مانند صبر ۲۵ ساله امیرالمؤمنین(ع) و صلح امام حسن(ع) با معاویه، که نشان می‌دهد احکام الهی ناظر به شرایط‌اند.
وی ادامه داد: جنگ‌های حضرت امیر(ع) تحمیلی بوده است و امیرالمؤمنین(ع) فتوحات خلفای پیشین را ادامه ندادند.
طاووسی مسرور سیاست امیرالمؤمنین(ع) از جمله بخشش فتنه‌گران پس از جمل را کاملاً در راستای سیاست رحمت و بخشش پیامبر(ص) دانست و تأکید کرد: سیره اهل بیت(ع) صرفاً قیام یا صرفاً مذاکره نیست، بلکه «تصمیم‌گیری مقتضی بنابر اصول قرآن و سنت در هر شرایط» است./
پایان پیام
نظر شما