به گزارش خانه ملت؛ پروژه حفر چاه‌های ژرف در کشاکش خشکسالی‌های پیاپی در حالی به‌عنوان راه‌حلی حیاتی برای منطقه سیستان معرفی شد که پیشرفت و سرانجام این طرح بزرگ قرار بود عطش منطقه را فرونشاند و مرهمی بر زخم خشکسالی باشد؛ اما اکنون خود با ابهامات و چالش‌هایی مواجه شده و امیدهای اولیه را به تردید کشانده است.

برای شناخت آب ژرف منطقه سیستان به چند سال قبل برمی‌گردیم آن زمان که در سال ۹۴  موضوع آب ژرف برای نخستین بار در ایران ایجاد شد و ردیف ملی تحت عنوان مطالعه آب ژرف در بودجه مجلس برای آن مشخص شد بعد از آن مسوولانی که به این منطقه سفر می‌کردند در لابه‌لای سخنانشان اشاره‌هایی به این موضوع می‌‍کردند مانند علیمراد اکبری معاون وقت آب و خاک وزیر وقت جهاد کشاورزی در سال ۹۵ اعلام کردند: علائم مثبت درمورد وجود آب‌های ژرف در این منطقه وجود دارد بعد از آن حوالی سال ۹۷ زمزمه‌ها از آنجا جدی شد که هزینه‌ای معادل ٢٥ میلیارد تومان برای مطالعه و اکتشاف آب‌های ژرف در دشت زابل اختصاص داده شد و نخستین چاه با حفاری به عمق ۲ هزارو  ٢٠٠ متر به آب رسید.

۲ تجربه ایجاد چاه آب‌های ژرف نخست و دوم پشت سرگذرانده شد اتفاقی که دبیر وقت ستاد آب و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در فروردین ۱۴۰۰ و سفری که به زاهدان داشت در موردش گفته بود که: ۲ تجربه خوب در چاه اول و دوم وجود دارد زیرا این چاه اول نخستین چاهی بود که مطالعات منابع زیرزمینی آن انجام و در روش حفاری به اجبار از روش‌های اکتشافی نفتی استفاده شد.

نادرقلی ابراهیمی با بیان اینکه برای حفاری چاه اول از ۷۵۰ تن نمک یا گل حفاری که رقم بالایی بوده و برای حفاری در چاه دوم از ۷۵ تن نمک یعنی ۱۰ درصد میزان چاه اول استفاده کردیم افزود: در حفاری چاه دوم نسبت به اول زمان و نوع نگاه به حفاری تغییر کرده بود.

وی در گفت‌وگوی که با مسوولان سیستان و بلوچستان داشت از آغاز عملیات اجرایی چاه سوم خبر داد و بیان کرد: با توجه به شرایط ژئوپولتیکی که در افغانستان به وجود آمده نظر مجامع رسمی بر این شد که حقمان را دست بالا از این کشور بگیریم از اینرو اجرا چاه سوم مصوب شد.

سیستان و بلوچستان، به‌ویژه منطقه سیستان، به دلیل شرایط جغرافیایی و تغییرات اقلیمی، با بحرانی زیست‌محیطی و انسانی ناشی از کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند

قهر طبیعت، بدعهدی کشور دوست و همسایه در پایبندی به حقابه هامون، بحران کم‌آبی و خشکسالی؛ سال‌هاست که سیستان، نگین کویری ایران، را در خود فرو برده است. در این میان، پروژه حفر چاه‌های ژرف به عنوان نسخه‌ای شفابخش برای عبور از بحران آبی منطقه مطرح شد، امیدهای بسیاری را در دل مردم منطقه زنده کرد. این پروژه که با هدف دسترسی به منابع آبی پنهان در اعماق زمین آغاز شد، اکنون با چالش‌ها و ابهاماتی روبروست که سرنوشت آن را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.

اکنون این پرسش مطرح است که این نسخه شفابخش تا کجا پیش رفته و چه سرانجامی در انتظار منابع آبی پنهان در اعماق زمین سیستان است؟ بحران تغییر اقلیم و قرار گرفتن بیش از ۶۱ درصد مساحت ایران در مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی، سال‌هاست که کشور را با معضل کم‌آبی درگیر کرده است.

در این میان، سیستان و بلوچستان، به‌ویژه منطقه سیستان، به دلیل شرایط جغرافیایی و تغییرات اقلیمی، با بحرانی زیست‌محیطی و انسانی ناشی از کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند.

تالاب بین المللی هامون که روزگاری منبع حیات و رونق این دیار بود، اکنون به نمادی از خشکسالی تبدیل شده و زندگی مردمان این منطقه را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

در چنین شرایطی، آب‌های ژرف به عنوان منبع آبی پنهانی که در سازندهای سنگی در اعماق زمین قرار دارند و سفره‌های آب زیرزمینی را تشکیل می‌دهند، به عنوان راه‌حلی امیدبخش مطرح شدند. این منابع آبی که برخی از آنها تجدیدپذیر بوده و برخی دیگر که به آب‌های فسیلی نیز معروفند، در طول میلیون‌ها سال در اعماق زمین محبوس شده‌اند و به دلیل عدم تجدیدپذیری مجدد، از ارزش استراتژیک بالایی برخوردارند.

هزینه‌های هنگفت و پمپ‌های سوخته

فرهاد شهرکی نماینده مردم شهرستان‌های زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی، با تشریح آخرین وضعیت پروژه حفر چاه‌های ژرف در این منطقه، از هزینه‌های سنگین و مشکلات فنی پیش آمده خبر داد و بر ضرورت ارزیابی علمی و دقیق این طرح تاکید کرد.

شهرکی افزود: بر اساس آخرین اطلاعات موجود، حدود یک‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در زمینه حفر و تجهیز چاه‌های ژرف در منطقه سیستان هزینه شده، با این حال، متأسفانه تمام پمپ‌های بسیار گران‌قیمتی که در عمق ۴۰۰ متری این چاه‌ها نصب شده بودند، به دلیل شرایط دمایی بالای منطقه، در ۲ سال گذشته دچار سوختگی شده‌اند.

وی بیان کرد: این موضوع منجر به هزینه‌های مجدد و قابل توجهی برای خروج این پمپ‌ها از عمق چاه‌ها، ارسال آن‌ها به مراکز تخصصی در پایتخت برای تعمیر و سپس بازگرداندن مجدد آن‌ها به اعماق چاه‌ها شده است.

باید مشخص شود که آیا وضعیت علمی چاه‌های ژرف، تجدیدپذیر بودن منابع آبی و سایر مباحثی که در ارتباط با چاه‌های ژرف در دنیا شناخته شده، در این پروژه لحاظ شده است یا خیر؟

نماینده مردم منطقه سیستان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: با وجود این مشکلات، اخیراً در چاه‌های حفر شده در منطقه ادیمی، عملیات نصب پمپ‌ها با موفقیت انجام شده و این چاه‌ها قادر به استخراج حدود ۶ لیتر آب بر ثانیه هستند.

وی تاکید کرد: با این حال، کارکنان آب و فاضلاب همچنان در تلاشند تا شرکتی را برای تصفیه این آب و رساندن آن به استانداردهای لازم، یا شرکت‌های دیگری را برای مشارکت در این پروژه جذب کنند، چرا که حدود یک سال از خرابی و عدم تعمیر پمپ‌ها گذشته و آب استحصالی نیازمند تصفیه برای مصارف مختلف منطقه بود.

شهرکی با اشاره به پیگیری‌های صورت گرفته، اظهار کرد: جلساتی را با معاونت علمی و فناوری رییس جمهور و وزارت نیرو داشتیم. قرار بر این شد به صورت مشترک با حضور کارشناسان جلسه‌ای برگزار و یک گزارش دقیق و علمی مشخص شود که آیا این اقدام مبنای علمی داشته و در زیر سیستان هزاران میلیارد متر مکعب آب وجود دارد.

وی تصریح کرد: پیش داوری خاصی نمی‌کنیم و تا زمانی که کارشناسان این ۲ دستگاه به صورت علمی به جمع‌بندی نهایی نرسند، فعلاً این پروژه در همین حالت باقی می‌ماند تا بتوانیم از همین آب‌هایی که خارج می‌شود، استفاده کنیم.

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: برای ادامه کار،منتظر حضور کارشناسان و برگزاری این جلسه علمی هستیم تا هر چه زودتر به صورت عالمانه و علمی به پرسش‌های مردم سیستان پاسخ داده شود.

وی گفت: باید مشخص شود که آیا وضعیت علمی چاه‌های ژرف، تجدیدپذیر بودن منابع آبی و سایر مباحثی که در ارتباط با چاه‌های ژرف در دنیا شناخته شده، در این پروژه لحاظ شده است یا خیر؛ قطعاً نتیجه را به مردم اطلاع‌رسانی و بر اساس نظر کارشناسان، پس از آن اقدام خواهیم کرد.

گفتنی است؛در طول سال‌های اخیر نسخه‌های فراوانی توسط مسوولان و کارشناسان امر برای حل مشکلات ناشی از خشکسالی در پهناورترین استان کشور یعنی سیستان و بلوچستان پیچیده شد که برخی از آنها در همان ابتدای امر با شکست مواجه شد و برخی نظیر آبرسانی سقایی با مشکلات فراوان هنوز هم به کار خود ادامه می‌دهد تا حداقل نیاز برخی روستاها در هر شبانه‌روز رفع شود.

اما میان تمامی این طرح‌ها حدود چند سالی است که عزم‌ها جزم شده تا کورسوی امید در دل مردم سیستان و بلوچستان بویژه در منطقه سیستان که با خشکسالی‌های بیش از ۲ دهه، قهر طبیعت و بدعهدی کشور همسایه در پرداخت حقابه رودخانه هیرمند که سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب است، دست و پنجه نرم می‌کند، روشن شود.

اجرای طرح بزرگ جهاد آبرسانی، آغاز انتقال آب از دریای عمان، ساخت آب‌شیرین‌کن‌ها و افزایش ظرفیت شیرین‌سازی آب از دریا و حفر چاه‌های آب ژرف تنها گوشه‌ای از اقدامات برای رفع مشکلات آبی در سیستان و بلوچستان است./

پایان پیام