خانه ملت؛ گروه اجتماعی- فرهنگی؛ سلامت روان در سال‌های اخیر، از یک موضوع حاشیه‌ای در گفت‌وگوهای اجتماعی و سیاست‌گذاری‌های دولتی، به یکی از دغدغه‌های جدی و عمومی تبدیل شده است؛ به‌ویژه در سال ۱۴۰۳ که جامعه ایران با موجی از فشارهای اقتصادی دست‌به‌گریبان بود و در این زمینه هم‌زمان با بالا رفتن نمودارهای اضطراب، افسردگی و اعتیاد، دسترسی مردم به خدمات مشاوره و روان‌درمانی نه‌تنها بهتر نشده، بلکه محدودتر و پرهزینه‌تر نیز شده و در این میان، طبقات متوسط و نیازمند جامعه، که بیشترین بار فشارهای روانی را تحمل می‌کنند، به دلیل هزینه‌های بالا و نبود پوشش بیمه‌ای، از این خدمات محروم مانده‌اند؛ واقعیتی نگران‌کننده که صدای نمایندگان مجلس را نیز درآورده است.
خدمات روان‌درمانی که باید مرهم این زخم‌ها باشد، یا آن‌قدر گران شده‌اند که از دسترس عموم خارج‌اند، یا به دلیل ضعف ساختاری، پاسخگوی نیازهای واقعی مردم نیستند.
در واکنش به این وضعیت بحرانی، اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس وعده داده‌اند سلامت روان را در صدر برنامه‌های سال ۱۴۰۴ کمیسیون بهداشت و درمان قرار دهند.
در ادامه این گزارش، به بررسی دیدگاه‌های دو عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌پردازیم که هریک از زاویه‌ای متفاوت، از وضعیت سلامت روان در کشور انتقاد کرده‌اند و خواستار اصلاحات جدی در این زمینه شده‌اند.
سلمان اسحاقی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان، در گفت و گو با خبرنگار خانه ملت با اشاره به اولویت‌های این کمیسیون تاکید می کند که یکی از موضوعات مهم و اولویت‌دار کمیسیون بهداشت و درمان در سال آینده، مسئله سلامت روان در جامعه است.
افزایش استرس در سال ۱۴۰۳؛ سه ضلع مثلث فقر، بیکاری و اعتیاد
وی با اشاره به اینکه در سال ۱۴۰۳ وضعیت سلامت روان در کشور با پیچیدگی‌های بیشتری همراه شده با ترسیم تصویری از وضعیت موجود یادآور می شود که فقر، بیکاری و اعتیاد به‌عنوان سه ضلع مثلث تأثیرگذار، به وضوح در بروز بحران‌های روانی نقش داشتند و این عوامل، به‌ویژه در اقشار آسیب‌پذیر، منجر به افزایش استرس‌های اقتصادی و اجتماعی شده و نیاز به خدمات روان‌پزشکی و روانشناسی را در جامعه بیش از گذشته برجسته کرده‌اند.
از سوی دیگر، فاطمه محمدبیگی، نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان هم در گفت و گو با خبرنگار خانه ملت با اشاره به افزایش آسیب های اجتماعی و مشکلات معیشتی و اقتصادی که تأثیر زیادی بر سلامت روان مردم گذاشته، تاکید دارد که مردم در این شرایط، به کمک و حمایت های روانی نیاز دارند.
محمدبیگی یادآور می شود که پیگیری جدی این مسئله از مدت‌ها پیش در دستور کار کمیسیون قرار گرفته و با وزیر بهداشت در مورد سلامت روان و بیماری‌های روانی صحبت و با ایشان مکاتبه کرده ام و خواستم که گزارش کار وزارت بهداشت در حوزه سلامت روان را به کمیسیون ارائه کند و همچنین در این راستا، نشست‌هایی نیز با سازمان بهزیستی کشور داشتیم و دو نشست مهم در کمیسیون در مورد بهزیستی و مسائل مربوط به حوزه توانبخشی و مشاوره‌های روانی برگزار کردیم و دو وزارتخانه کار و بهداشت، تکالیفی در این زمینه دارند و پیگیری این مسائل را در دستور کار قرار داده‌ایم.
نائب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان با ابراز نگرانی از توقف بسته‌های سلامت روان می افزاید هر چند انتظار داشتیم این بسته‌ها که به‌عنوان بسته‌های بومی ایرانی - اسلامی برای ارتقای سطح سلامت روان مردم تهیه شده بود، در برنامه‌های اجرایی دولت مورد توجه قرار گیرد، اما با تغییر دولت، این بسته‌ها کنار گذاشته و لغو شد و در این زمینه سوالی را از وزیر بهداشت مطرح کردم که منتظر پاسخ ایشان هستم و قرار است جلسه‌ای برای بررسی این سوال برگزار شود.
خدمات روان‌درمانی لاکچری؛ بیمه‌های تماشاگر؛ افزایش شکاف روانی بین طبقات برخوردار و نیازمند
اما آن‌چه بیش از هر چیز، دسترسی مردم به خدمات درمانی روانی را دشوار کرده، هزینه بالای این خدمات و نبود حمایت‌های بیمه‌ای است و سلمان اسحاقی سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس به صراحت از ناتوانی مالی طبقات نیازمند جامعه برای استفاده از خدمات روان‌درمانی می گوید و هشدار می دهد که کاهش مراجعات به روان‌درمانگران در این اقشار، نه به دلیل کاهش نیاز، بلکه ناشی از ناتوانی در تأمین هزینه‌های درمان است و در مقابل، طبقات برخوردار که توانایی مالی دارند، مراجعات بیشتری به متخصصان روان دارند اما افراد نیازمندی که با چالش‌های اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، به دلیل هزینه‌های بالای خدمات روانشناسی و روان‌پزشکی، امکان بهره‌مندی از این خدمات را ندارند و این شکاف طبقاتی در بهره‌مندی از خدمات سلامت روان، به گفته او، تهدیدی جدی برای عدالت اجتماعی است و می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای کل جامعه به همراه داشته باشد.
خدمات روان‌درمانی، خارج از چتر بیمه‌ها
وی می افزاید که در بسیاری از کشورهای دنیا، دولت‌ها حداقل‌هایی از خدمات سلامت روان را برای همه اقشار، به‌ویژه طبقات ضعیف، تأمین می‌کنند اما در ایران چنین سیاست حمایتی فراگیری وجود ندارد و این مسئله باعث می‌شود بسیاری از مردم در برابر فشارهای روانی بی‌دفاع بمانند بنابراین نخستین اقدام ضروری، تحت پوشش بیمه قرار گرفتن خدمات روانشناسی و روان‌پزشکی است زیرا در حال حاضر بیمه‌ها به طور تقریبی هیچ پوششی برای این خدمات قائل نیستند و این موضوع یکی از مهم‌ترین موانع دسترسی عموم مردم به مشاوره‌های تخصصی است.
محمدبیگی نیز در این زمینه از پیگیری بیمه شدن مشاوره‌های روانی برای خانواده‌ها، زوجین و حتی دانش‌آموزان خبر می دهد و تاکید دارد که در حال پیگیری این موضوع هستیم که خدمات روانشناسی تحت پوشش بیمه قرار گیرد، به‌ویژه برای خانواده‌ها، مشاوره‌های خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره زوجین و حتی مشاوره تحصیلی.
با این حال، فقدان بیمه تنها مشکل موجود نیست بلکه کمبود مراکز مشاوره باکیفیت و وابسته به دولت، موضوع مهم دیگری است که هم سخنگو و هم نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس بر آن انگشت گذاشته‌اند.
در این راستا اسحاقی می‌گوید مراکزی تحت نظر سازمان بهزیستی، وزارت آموزش و پرورش و نیروی انتظامی فعالیت دارند که بسیاری از آنها با چالش‌های جدی به‌ویژه در حوزه کیفیت خدمات مواجه هستند.
وی معتقد است اگر دولت بتواند با بهره‌گیری از نیروهای متخصص و رفع موانع بیمه‌ای، مراکز مشاوره دولتی را توسعه دهد و تقویت کند، بخش بزرگی از نیازهای روانی اقشار آسیب‌پذیر پوشش داده می‌شود.
از سوی دیگر، محمدبیگی هم تأکید می‌کند که در حوزه زنان و کودکان، اقدامات حمایتی روانی باید تقویت شود و سلامت روان باید در دولت مورد توجه ویژه قرار گیرد و باید با تدوین بسته‌های آموزشی و بهداشتی سلامت روان و تقویت حوزه درمانی، جامعه‌ای سالم‌تر و عاری از مشکلات روحی و روانی داشته باشیم.
درخواست از روان‌شناسان برای ارائه خدمات رایگان یا ارزان
در نهایت، کمیسیون بهداشت در کنار برنامه‌ریزی‌های ساختاری، روی نقش داوطلبانه روان‌شناسان نیز حساب باز کرده و اسحاقی در این‌باره از روان‌شناسان و درمانگران خواست که بخشی از زمان کاری خود در هفته را به ارائه خدمات رایگان یا با تعرفه پایین در مراکزی که این امکان را دارند اختصاص دهند تا مردم بیشتری بتوانند از این خدمات بهره‌مند شوند.
نتیجه‌گیری: سیاست‌گذار یا تماشاگر؟
در شرایطی که سلامت روان به یکی از آسیب‌پذیرترین بخش‌های جامعه تبدیل شده، سیاست‌گذاران با یک آزمون بزرگ مواجه‌اند؛ آیا سال ۱۴۰۴ سال اقدام خواهد بود یا سال شعارهای تکراری؟ بیمه‌کردن خدمات روان‌درمانی، احیای بسته‌های سلامت روان و تقویت مراکز مشاوره، از جمله اقدامات کلیدی هستند که اگر وارد مرحله اجرا شوند، می‌توانند سلامت روانی جامعه را از بحران عبور دهند.
در غیر این صورت، همان‌طور که اسحاقی هشدار داده، این آسیب‌ها در میان طبقات کم‌برخوردار پنهان باقی مانده و به تدریج به بحران‌های اجتماعی عمیق‌تری منجر خواهد شد./
پایان پیام
