به گزارش خبرگزاری خانه ملت؛ هشتاد و نهمین دوره کنگره جهانی کتابداری و اطلاع رسانیِ «ایفلا» (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری) از ۱۸ تا ۲۲ آگوست ۲۰۲۵ (27 تا 31 مرداد 1403) و نیز سی و نهمین گردهمایی پارلمانیِ ایفلا (23-24 آگوست 2025) به میزبانی قزاقستان در شهر آستانه، پایتخت این کشور، برگزار شد.

در این اجلاس که شامل جلسات ارائه مقاله، کارگاه، پوسترها و جلسات پیش و پس از کنگره و موضوع و شعار این دوره «اتحاد دانش، ساختن آینده» بود؛ بیش از ۷۰ شرکت‌کننده از ۳۰ کشور، از جمله قزاقستان، آمریکا، انگلیس، کانادا، یونان، آنگولا، بلژیک، لوکزامبورگ، قزاقستان و کره جنوبی حضور داشتند

مسعود معینی‌پور، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، به همراه سیدباقر میرعبداللهی، معاون پژوهش کتابخانه، به دعوت ایفلا در روزهای 23 و 24 آگوست در بخش «خدمات کتابخانه‌ای و تحقیقاتی ایفلا برای پارلمان‌ها (IFLAPARL)» که در کتابخانه دانشگاه نظربایف در آستانه برگزار شد، شرکت کردند.

مطابق اعلام ایفلا در متن دعوت‌نامه «تقویت همکاری و نوآوری در کتابخانه‌های پارلمانی و خدمات پژوهشی: ایجاد مهارت‌های لازم برای آینده‌ای یکپارچه و به‌هم‌پیوسته» هدف اصلی بخش پارلمانیِ این گردهمایی بود و محورهای سه‌گانه این بخش از اجلاس نیز عبارت از «توسعه مهارت‌های آینده‌نگر برای کتابداران و پژوهشگران پارلمانی (شناخت راه‌های همکاری با محققان، مؤسسات دانشگاهی و ذی‌نفعان عام برای پشتیبانی فکری و اجرایی از تصمیم‌گیرندگان)»؛ «شناخت و به‌کارگیری فناوری‌ها و روش‌های نوین دیگربرای بهبود خدمات پژوهشی و اطلاعاتی در محیط‌های پارلمانی: مطالعات موردی و تجربیات عملی» و «هوش مصنوعی و کاربرد آن در پژوهش‌های پارلمانی و مدیریت دانش برای پژوهش‌های قانونگذاری» بود.

موضوعات کلیدی مطرح شده در دو روز اول این اجلاس را می‌توان در دو محور «نقش کتابخانه‌ها در حمایت از تحقیقات و تصمیم‌گیری‌های پارلمانی» و «تقویت شبکه‌های حرفه‌ای و به اشتراک‌گذاری تخصص در جامعه جهانی کتابخانه‌ها» خلاصه کرد که در بخش پرسش و پاسخ روز دوم، سیدباقر میرعبداللهی معاون پژوهش کتابخانه مجلس، ضمن اشاره به لزوم توجه به تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی ملل در مواجهه با هوش مصنوعی، گفت: هوش مصنوعی محصولی تکنولوژیک است و تکنولوژی اگرچه ابزار است، اما ابزاری بی‌طرف نیست. تکنولوژی فقط تجهیزات، امکانات مادی و محصول نیست، بلکه ریشه‌هایی دارد که محصول، آن‌ها را در نظر و عمل، یدک می‌کشد.

معاون پژوهش کتابخانه مجلس همچنین با بیان اینکه هوش مصنوعی، مفهوم‌ساز و مولّد هنجارهای برآمده از آن مفهوم است؛ اضافه کرد: به همین دلیل هوش مصنوعی هر جامعه‌ای هوش مصنوعی همان جامعه است و لذا در این جا نمی‎توان از قاعده‌های عام سخن گفت و باید هونش مصنوعی را، مانند هر تکنولوژی دیگری، با زیست‌بوم فرهنگی و اجتماعی خود تناسب دهیم.

گفتنی است برگزاری کنگره جهانی کتابداری و اطلاع‌رسانی، مهم‌ترین رویداد ایفلا است که هر سال در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌شود و حدود 150 کشور و انجمن کتابداری در آن عضو هستند.

آمار نشان می‌دهد که سهم میزبانی کشورهای آسیایی در این رویداد جهانی، بسیار اندک بوده است. کشور امارات میزبان اعلام‌شده ایفلای سال ۲۰۲۴ بود که به دلیل اختلافات اعتقادی و حقوق بشری ـ با وجود تصویب میزبانی این کشور در مجمع عمومی ایفلا ـ  ناخواسته از میزبانی انصراف داد.

ایفلا هدف از تأسیس خود را ارتقای تفاهم جهانی، گفت‌وگو، پژوهش در همه زمینه‌های کتابداری از جمله کتاب‌شناسی، خدمات اطلاع‌رسانی و آموزش کارکنان و ایجاد تشکیلاتی دانسته است که از طریق آن بتوان جنبه‌های بین‌اللملی کتابداری را ارائه کرد. هشت شاخه اصلی ایفلا (یک. کتابخانه‌های پژوهشی عمومی شامل ملی، دانشگاهی و پارلمانی؛ دو. کتابخانه‌های تخصصی؛ سه. کتابخانه‌های عمومی شامل کتابخانه‌های نابینایان، کودکان، آموزشگاهی و سیار؛ چهار. کنترل کتابشناختی شامل کتابشناسی، فهرست‌نویسی، رده‌بندی و نمایه‌سازی)؛ پنج. مجموعه‌سازی و خدمات عمومی؛ شش. مدیریت و فنآوری اطلاعات؛ هفت. آموزش و پرورش؛ هشت. فعالیت‌های منطقه‌ای) دستیابی به این اهداف را پیگیری می‌کنند که البته برگزاری همایش‌های تخصصی ـ مانند اجلاس سالانه ایفلا ـ فقط بخشی از این فعالیت‌هاست.

بخش‌های دیگر فعالیت‌ ایفلا، که معمولاً در ایران از آن غفلت شده است، شامل موارد مهمی است که توجه و اعتنای بیش از پیش همه ذی‌نفعان ایرانی را می‌طلبد؛ موضوعاتی مانند: هماهنگ‌کردن پژوهش‌ها و حمایت از آنان، انتشار و اشاعه اطلاعات مربوط به فعالیت‌های کتابداری، تهیه کتاب‌شناسی‌های مرتبط، سازمان‌دهی و همکاری با مؤسسات در عرصه اطلاع‌رسانی، سندپردازی و آرشیوداری.

باید توجه داشت که در عنوان طولانی ایفلا (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری) هم به مفهوم Association (انجمن‌) اشاره شده است و هم به مفهوم Institution (مؤسسه) که این دومی شامل کتابخانه‌ها و مؤسسات هم می‌شود و، همزمان، نهادهای رسمی و غیررسمی را در بر می‌گیرد و آنان را به همکاری فرامی‌خواند. از این نظر، به جز دستگاه‌هایی مانند کتابخانه مجلس شورای اسلامی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، که بر حسب نوع وظیفه سازمانی و انتساب‌شان به حوزه کتاب و کتاب‌خوانی در قلمرو فعالیتیِ ایفلا جای می‌گیرند، انجمن‌های علمی و گروه‌های دانشگاهی مرتبط با علم اطلاعات و دانش‌شناسی نیز می‌توانند در ایفلا دیده شوند. حضور  دانشگاه در فعالیت‌های ایفلا، ضمن این‌ که محیط علمی رسمی را از منحصرماندن در آموزش صرف دور می‌کند، به رویه‌های پژوهشی نیز جنبه‌ای انضمامی و کاربردی می‌بخشد. این در حالی است که برخی از انجمن‌های علمیِ حوزه کتابداری حتی در ایفلا عضو نیستند و برخی از گروه‌های دانشگاهی نیز دیدگاهی صنفی و همراه با تعصب حرفه‌ای به آن دارند.

درست است که امکان برگزاری فیزیکی کنگره ایفلا، به دلایل زیرساختی و فرهنگی، در ایران چندان فراهم نیست، اما موضوعات مشترک و مورد علاقه جهانی (که در فهرست اهداف ایفلا نیز هستند) می‌توانند زمینه‌ساز طرح مسائل حوزه ایران در این امکان قابل توجه جهانی باشند. برای نمونه موضوعاتی مانند میراث فرهنگی بومی، توسعه دانش، چالش‌های نظام رده‌بندی دیویی و ارزیابی امکان اجرای رهنمودهای ایفلا در کتابخانه‌های عمومی ایران از جمله این محورهای مشترک و طرح‌نشده است. رسیدن به راهبرد کلان در چنین موضوعاتی اولاً مستلزم همنوایی همه ذی‌نفعان ایرانی و ثانیاً مستلزم  حضوری فراتر از علاقه شخصی و سازمانی در مجموعه‌هایی مانند ایفلاست. در عین حال تفاوت‌های فرهنگی و نظری میان کشورهای اسلامی / آسیایی با حوزه اروپا و آمریکا نیز می‌تواند امکان بحث درباره تأسیس «کانون کتابداری کشورهای اسلامی» (برای نمونه ذیل «اجلاس مجمع مجالس آسیایی (APA)») را فراهم آورَد.

لازم به یادآوری است که رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در حاشیه  حضور در اجلاس هشتاد و نهم ایفلا همچنین از کتابخانه دانشگاه نظربایف در قزاقستان، مرکز ملی نسخ خطی در استانبول و نیز مرکز آرشیو اسناد ترکیه بازدید کرد که گزارش آنها به‌زودی منتشر خواهد شد./

پایان پیام