خانه ملت؛ گل‌زری فرخنده‌بخش –دیابت در ایران به مرحله‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان آن را یک «بیماری خاموش» نامید و آمارها نشان می‌دهد این بیماری اکنون یکی از جدی‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی، اقتصاد سلامت و حتی نیروی کار کشور است.

 تازه‌ترین گزارش‌های ملی حاکی از آن است که حدود ۱۴ درصد بزرگسالان کشورمعادل ۷.۵ میلیون نفر دیابتی هستند و حدود ۹ میلیون نفر نیز در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند یعنی در مجموع حداقل ۱۵ تا ۱۶ میلیون ایرانی درگیر اختلال متابولیسم قندند.

پیش‌بینی‌های بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که شمار مبتلایان جهانی که امروز حدود ۶۰۰ میلیون نفر است تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۸۵۰ میلیون نفر خواهد رسید و در منطقه مدیترانه شرقی که ایران نیز در آن قرار دارد شیوع بیماری با سرعت بیشتری در حال رشد است.

با توجه به این وضعیت، برنامه هفتم پیشرفت به صراحت هدف‌گذاری کرده که نرخ کنترل و پایش دیابت در کشور تا پایان برنامه، به ۴۵ درصد برسد و این موضوع نشان می‌دهد که خود نظام قانون‌گذاری نیز پیش‌بینی کرده بحران دیابت تنها با درمان دارویی قابل مدیریت نیست و نیازمند تحول ساختاری، فناوری‌های نوین و رویکرد پیشگیرانه است.

در چنین شرایطی، دو عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تصویر دقیق‌تری از چالش‌ها و راهکارهای ضروری ارائه می‌دهند.

دیابت فقط افزایش قند نیست؛ تغییرات عمیق در بدن است

حسین عبدلی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار خانه ملت با لحنی هشداردهنده توضیح می‌دهد که دیابت، برخلاف تصور عمومی، یک بیماری ساده با افزایش قند خون نیست بلکه مجموعه‌ای از اختلالات پیچیده در بدن است که ده‌ها فرآیند بیوشیمیایی را دچار نابسامانی می‌کند.

وی با اشاره به تغییر الگوی ابتلا می گوید: سن ابتلا که سال‌ها بالای ۳۰ تا ۳۵ سال بود، به ۲۰ تا ۲۵ سال رسیده است و در جوانان دارای BMI بالای ۳۰، «ریسک دیابت چندبرابر» شده و ژنتیک و چاقی دو محرک اصلی دیابت نوع دو هستند.

نماینده مردم نطنز در مجلس دوازدهم درباره «دوره طلایی از دست‌رفته» هشدار می دهد: 5 تا 6 سال نخست بیماری بدون علامت است و 5 سال دوم کنترل ضعیف انجام بنابراین در ده سال نخست که دوره طلایی پیشگیری از عوارض است آسیب‌های جدی و غیرقابل برگشت به بدن وارد می‌شود حتی اگر فرد در دهه سوم بیماری کنترل دقیق انجام دهد، صدمات 10 سال اول باقی می‌ماند.

عبدلی تأکید می کند که امروزه  حداقل ۸ تا ۱۰ میلیون بیمار دیابت نوع 2 و اغلب در سنین ۳۰ تا ۶۵ سال یعنی در سن اشتغال و فعالیت در کشور وجود دارد.

 به‌گفته این عضو کمیسیون بهداشت مجلس، عوارض زودرس دیابت مانند نارسایی کلیوی در سنین ۴۵ تا ۵۰ سال، نه‌فقط بیماری فرد، بلکه زندگی یک خانواده» را دچار بحران مالی و اجتماعی می‌کند.

هزینه‌های سنگین و فشار بر نظام سلامت

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بیش از ۷۰ درصد بیماران دیالیزی کشور دیابتی‌اند می افزاید: پرهزینه‌ترین، پیچیده‌ترین و پردردسرترین بیماران در بیمارستان‌ها، بیماران دیابتی هستند. در بخش‌های قلب، داخلی، عفونی، کلیه و دیالیز این موضوع کاملاً مشهود است و به گونه ای بیش از ۷۰ درصد بیماران دیالیزی کشور دیابتی هستند و کنترل مناسبی نداشته‌اند و بر این اساس هر بیمار دیالیزی ۱۲۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان در سال برای دولت هزینه دارد و  این وضعیت «زنگ خطر جدی برای اقتصاد سلامت» است.

دیابت تهدیدی برای آینده سلامت کشور

عمر علیپور اقدم، عضو کمیسیون بهداشت مجلس در ادامه در گفت و گو با خبرنگار خانه ملت با اشاره به ابعاد گسترده بیماری دیابت، می گوید: دیابت بیماری‌ای است که سلامت، اقتصاد، بهره‌وری نیروی کار و هزینه‌های ملی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

به‌گفته علیپور۱۰ تا ۱۵ درصد منابع نظام سلامت صرف دیابت و عوارض آن می‌شود، سالانه ۵۰۰ هزار نفر به جمع مبتلایان دیابت کشور اضافه شده و از هر سه بیمار، یک نفر اصلاً نمی‌داند دیابت دارد.

دیابت در برنامه هفتم پیشرفت

نماینده مردم ماکو در مجلس دوازدهم  یادآور می شود که برنامه هفتم پیشرفت «هدف کمی» برای کنترل دیابت تعیین کرده و مقرر کرده است تا پایان برنامه 45 درصد بیماران تحت کنترل و پایش منظم باشند.

وی تاکید می کند که باید دسترسی بیماران به خدمات، دارو و ابزارهای پایش خون بهبود یابد و  فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی و خودمراقبتی دیجیتال در نظام سلامت نهادینه شود و اگر این مسیر اجرا نشود، هزینه‌های مالی و نیروی انسانی کشور در دهه آینده قابل مدیریت نخواهد بود.

راهکارهای عملیاتی پیشنهادی عبدلی

اما عبدلی با ارائه چندین راهکار کلیدی برای کنترل بیماری دیابت، می افزاید: پزشکان عمومی و مراقبان سلامت باید آموزش کافی ببینند تا بتوانند وارد حوزه کنترل دیابت شوند البته تفاوت زیادی بین «تکلیف کردن» و «تشویق کردن» وجود دارد و ما باید همزمان از هر دو استفاده کنیم یعنی فردی که بیماری‌اش را کنترل نمی‌کند نباید همان خدمات و همان حق بیمه فرد متعهد و کنترل‌کننده را داشته باشد و نیازمند یک الگوی هوشمند نظارت و پیگیری هستیم.

این نماینده مجلس تاکید دارد که پل ارتباطی میان بیمار دیابتی و پزشک نباید فقط ویزیت‌های حضوری باشد و پزشک متخصص داخلی که ۵۰۰ بیمار دیابتی دارد، امکان مدیریت دقیق همه آنها را ندارد بنابراین باید بین پزشک و بیمار یک رابط قرار گیرد که اطلاعات را دریافت، تحلیل و به پزشک منتقل کند و بهترین افراد برای این نقش، پرستاران و کارکنان بهداشت هستند یعنی هر پرستار می‌تواند وضعیت ۳۰ تا ۵۰ بیمار را به‌طور منظم پیگیری کند و نتایج را برای پزشک ارسال کند؛ این حلقه مفقوده سیستم کنونی است و اگر ایجاد شود، کنترل دیابت در کشور جهش بزرگی خواهد داشت.

نماینده مردم نطنز در مجلس دوازدهم در ادامه کنترل مؤثر دیابت را نیازمند ایجاد یک سازمان ملی مدیریت دیابت می داند و می گوید: ما باید میان فردی که بیماری‌اش را کنترل می‌کند و هزینه‌ای به بیمه تحمیل نمی‌کند با فردی که بی‌توجهی می‌کند و پس از 10 سال دچار نارسایی قلبی یا کلیوی می‌شود تفاوت قائل شویم و بسته‌های تشویقی و حتی تنبیهی باید در نظر گرفته شود به عنوان مثال حق بیمه فرد دیابتیِ کنترل‌نشده نباید با فرد دیابتیِ کنترل‌شده یکسان باشد از سوی دیگر، باید ورزش‌های عمومی و همگانی را توسعه داد.

سرانه مصرف شکر در ایران هم‌سطح کشور چین است

وی تاکید دارد که سبک زندگی و رژیم غذایی مردم نیازمند اصلاح اساسی است و سرانه مصرف شکر در ایران چند برابر میانگین جهانی و تقریباً هم‌سطح کشور چین است که ۱۴ برابر ایران جمعیت دارد و ذائقه ایرانی باید از نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های شیرین به سمت طعم‌های تلخ و ترش تغییر کند همان‌طور که امروز مصرف چای ترش یا چای تلخ در حال افزایش است.

به گفته عبدلی در ده سال گذشته، اضافه‌وزن در نوجوانان ایرانی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یافته و فست‌فود، نوشیدنی‌های شیرین و نبود تحرک، نسل آینده را در معرض بیماری‌های قلبی–عروقی و دیابت قرار داده است و کنترل چربی خون، فشار خون و دیابت کاملاً به هم مرتبطند و باید همراه هم مدیریت شوند و این حلقه‌ها کامل شود، کنترل دیابت در کشور جهش چشمگیری خواهد داشت.

علیپور اقدم اما  در ادامه افزایش سواد سلامت جامعه، اصلاح سبک زندگی و تغذیه، افزایش تحرک بدنی عمومی، بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتال و پرونده الکترونیک سلامت و عدالت در دسترسی به خدمات برای جمعیت ۹۰ میلیونی کشور را راهکارهای ضروری کنترل بیماری دیابت می داند و بر ضرورت توجه جدی به آنها تاکید دارد.

دو نگاه مکمل برای مهار بحرانی ملی؛

تحلیل دیدگاه‌های عبدلی و علیپور نشان می‌دهد که عبدلی بر جنبه‌های بالینی، علمی و پیشگیری فردمحور یعنی دوره خاموش بیماری، عوارض برگشت‌ناپذیر، هزینه‌های سنگین و لزوم نظارت هوشمند تمرکز دارد و علیپور اقدم بر ابعاد ساختاری، سیاست‌گذاری و الزامات برنامه هفتم یعنی کنترل ۴۵ درصدی، عدالت سلامت و استفاده از فناوری تاکید می کند.

البته هر دو بر سه موضوع  که دیابت به مرحله بحرانی رسیده است، پیشگیری و اصلاح سبک زندگی مهم‌تر از درمان است و کشور بدون فناوری، آموزش و مدیریت هوشمند قادر به کنترل این بیماری نخواهد بود، اتفاق نظر دارند.

نتیجه‌گیری؛

بحران دیابت در ایران امروز در نقطه‌ای ایستاده که دیگر نمی‌توان آن را با رویکردهای پراکنده و صرفاً درمان‌محور مدیریت کرد. همان‌طور که برنامه هفتم پیشرفت نیز تأکید می‌کند، رسیدن به کنترل ۴۵ درصدی دیابت تنها زمانی ممکن است که ساختارهای نظام سلامت، بیمه‌ها، فناوری و آموزش به‌صورت هماهنگ عمل کنند.

آمارهای نگران‌کننده مبتلایان، سن پایین شروع بیماری، عوارض پرهزینه و فشار سنگین بر بودجه سلامت نشان می‌دهد که دیابت از یک معضل پزشکی فراتر رفته و به تهدیدی جدی برای اقتصاد خانواده‌ها و آینده نیروی کار کشور تبدیل شده است.

اکنون زمان عبور از درمان صرف و حرکت به سمت پیشگیری هوشمند، مدیریت فعال، مشوق‌ها و تنبیه‌های بیمه‌ای، اصلاح سبک زندگی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین است. اگر این مسیر به‌صورت ملی، منسجم و پایدار طی شود، می‌توان بحران کنونی را مهار و آینده سلامت کشور را از یک فاجعه هزینه‌زا نجات داد. /

پایان پیام